- Mỹ nói rằng việc Philippines hủy bỏ thỏa thuận quân sự 22 năm tuổi giữa hai nước là điều “không may mắn”, khi siêu cường số 1 thế giới đang đẩy mạnh sự hiện diện quân sự và cạnh tranh với Trung Quốc ở châu Á - Thái Bình Dương.

Hủy bỏ Thỏa thuận Các lực lượng Viếng thăm (VFA) - một thỏa thuận đưa ra các quy định về những cuộc tập trận chung cũng như sự hiện diện của binh sĩ Mỹ trên lãnh thổ Philippines, sẽ là bước đi cụ thể đầu tiên của Manila nhằm cắt đứt quan hệ quốc phòng với Mỹ. Ông chủ Lầu Năm Góc Mark Esper hôm nay (12/2) đã bày tỏ rằng, đó là “một động thái đi sai hướng” trong “mối quan hệ lâu dài” giữa hai nước và cho vị trí chiến lược của Philippines.

Sự thay đổi của Philippines đã được Tổng thống Rodrigo Duterte phát đi tín hiệu kể từ khi ông này bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống kéo dài 6 năm từ năm 2016. Từ khi lên cầm quyền, Tổng thống Duterte đã thay đổi chính sách đối ngoại theo hướng rời xa Mỹ và ngả dần về phía Trung Quốc. Philippines và Mỹ đã ký một hiệp ước quốc phòng chung năm 1951 - một hiệp ước ràng buộc hai nước phải bảo vệ lẫn nhau nếu bị tấn công.

“Ông Trump và những người khác đang tìm cách cứu vãn thỏa thuận VFA. Tôi đã nói là tôi không muốn điều đó”, ông Duterte cho biết trong một bài phát biểu ở Manila tối hôm thứ Hai (10/2).

Việc Philippines hủy bỏ thỏa thuận hợp tác quân sự với Mỹ sẽ đưa quốc gia Đông Nam Á đến gần hơn với Trung Quốc khi sự hậu thuẫn của Mỹ cho quân đội Philippines có khả năng giảm đi, ông Malcolm Cook - một chuyên gia cấp cao của Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, đã nhận định như vậy. “Cùng với nhiều quyết định khác được Tổng thống Duterte đưa ra, Trung Quốc dường như là nước được lợi nhiều nhất và an ninh bên ngoài của Philippines là tổn thất nhiều nhất”, ông Cook tiếp tục phân tích.

Philippines có thể sẽ khó tiếp cận với hàng triệu USD tiền viện trợ quân sự và mối quan hệ thương mại cũng có thể bị ảnh hưởng khi thỏa thuận với Mỹ chính thức bị xé bỏ, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin tuần trước cho biết. Các hoạt động quân sự chung bao gồm việc huấn luyện hàng ngàn binh sĩ Philippines và Mỹ, cũng sẽ bị cắt giảm đáng kể.

Trước đó, hôm 11/2, Manila đã gửi văn bản thông báo chính thức đến Đại sứ quán Mỹ tại Philippines rằng nước này sẽ hủy bỏ Thỏa thuận Các lực lượng Viếng thăm (VFA). Tổng thống Duterte đã chỉ đạo chính phủ hủy bỏ thỏa thuận VFA với Washington, phát ngôn viên của ông này vừa cho biết như vậy. "Đã đến lúc chúng ta phải dựa vào chính mình, chúng ta sẽ củng cố năng lực phòng thủ của mình và không dựa vào bất kỳ nước nào khác", phát ngôn viên của Tổng thống Philippines - ông Salvador Panelo dẫn lời ông Duterte cho hay.

Được ký kết năm 1998, VFA cho phép tàu chiến, máy bay và các binh sĩ Mỹ đi vào Philippines. Thỏa thuận cũng cho phép lực lượng quân sự Mỹ miễn bị truy tố bởi chính quyền địa phương khi phạm tội trên đất Philippines.

Quyết định hủy bỏ VFA được Manila đưa ra sau khi Mỹ hồi tháng trước hủy visa của một cựu quan chức cảnh sát Philippines - Thượng nghị sĩ Ronald dela Rosa. Tổ chức Nhân quyền (HRW) cáo buộc ông Rosa có vai trò chủ chốt trong những vụ giết chóc không thông qua xét xử trong cuộc chiến chống ma túy do Tổng thống Duterte khởi xướng. Ông Duterte đã đích thân đe dọa sẽ hủy bỏ thỏa thuận hợp tác quân sự giữa Mỹ và Philippines nếu Washington không thay đổi quyết định trong vấn đề hủy visa của ông Rosa.

Manila từng là một trong những đồng minh trung thành nhất của Washington ở châu Á. Tuy nhiên, kể từ khi Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte lên cầm quyền, mối quan hệ liên minh vốn từng được xem là bền chặt khó phá vỡ này lại đứng trước nguy cơ tan rã. Ông Duterte không ít lần đe dọa sẽ chấm dứt mối quan hệ liên minh kéo dài nhiều thập kỷ sau khi Mỹ công khai chỉ trích chiến dịch chống ma túy đẫm máu khiến hàng nghìn người thiệt mạng ở Philippines.